ANDERE KENNIS---TAALKENNIS---deel 4
14 Februari 2010, 15:12Het verhaal van de rade en de rode
Mijn woonplaats is Raerd. Dat is de officiële naam en dat is zoals de bewoners het uitspreken. In het Nederlands was het vroeger Rauwerd en voor 20 jaar terug was dat de officiële naam.
Als we voor de verklaring van die naam in het boek Nederlandse Plaatsnamen zoeken, lezen we: betekent wierde met * hriâd = 'riet' begroeid.
De eerste keren dat de naam Raerd opgeschreven werd, schreef men Rawerd of Rawertham, zo staat er.
De verklaringen van diverse andere onderzoekers, die gebundeld zijn in het boek: Toponimen en toponimyske eleminten yn Fryslân, geven vijf mogelijkheden:
1. = rode terp
2. = wert of terp met * hriâd ( = riet)
3. = persoonsnaam Hraward
4. = rauwe terp, hoogte waar het wreed of rauw kon zijn door de Middelzee
5. = rad = concilium, de folksbijeenkomst.
Er zijn veel meer plaatsnamen met daarin het woord ra of rade. Verklaarders vinden dat de woorden rade, ra, rode, raai en rooi allemaal dezelfde betekenis hebben. Wat was nu vroeger de betekenis van dat woord rade?
Het boek Nederlandse Plaatsnamen omschrijft de namen met rade of rode of rooi, als namen van plaatsen uit de ontginningsperiode na het jaar 1000. De betekenis zou dan rooiïng, ontbossing zijn. Waarom men die betekenis daar geeft blijft onduidelijk en is soms niet erg logisch.
Kerkrade werd vroeger geschreven als Rode en krijgt de betekenis: rooiing en Roodkerk komt van Rada tzercka en krijgt de betekenis: rode kerk. Roden krijgt de betekenis: rooiing- ontginning en Rodenrijs krijgt de verklaring: roodkleurig rijshout. En het raai van Raaieind geeft men weer de betekenis: rooiing- ontginning.
Zou er misschien een andere en betere verklaring te vinden zijn voor dat woord rade of rode of rooi?
Ik denk het wel.
Wat is de overeenkomst tussen:
1 de woonplaats Raerd( vroeger geschreven als Rawerd, Rawertham)
2 het Reaklif( vroeger geschreven als 't Rawier, It Reaklif, It Rawier, Het rode klif, Roode clif
3 de ra van een mast
4 een raai( bloeistengel van het gras)
Oplossing: ze zijn alle vier - er boven uit stekend-. Ze steken boven het ander,de omgeving uit en stel dat ze daar hun naam van gekregen hebben.
Stel dat het woord ra of rade vroeger het woord was voor - er boven uit stekend-. Is dat dan hier de goede verklaring, en ook met andere namen en woorden?
We gaan het bekijken.
Raerd
Geen enkele van de vijf voorgestelde verklaringen van de naam Raerd is echt bevredigend. Mijn verklaring als: - er boven uit stekende wierde- klopt op zich in ieder geval wel, de terp is hoog en is vroeger ook al hoog geweest gezien de omstandigheden.
Raard ( bij Dokkum)
Oudere vormen zijn: Raerd, Rauwert,Runwerde.
Vier verklaringen zijn er:
1. = *Ra(d)werth = rode terp
2. = *Hriadawürth; *hriad = riet
3. = Runwerd, d.i. rinne, stromen om de werd als beschutting tegen het stromend water
4. = rad = concilium, de volksbijeenkomst
Al deze vier verklaringen zijn weer niet echt logisch en overtuigend. De wert van Raard is wel - er boven uit stekend- en gezien de omstandigheden altijd zo geweest.
Roodkerk, Readtsjerk
De oudste naam van Readtsjerk die beschreven is, is Rada tzercka uit 1499, zegt Nederlandse Plaatsnamen. In het Nederlands vertaalde men dit als Roodkerk, maar was het een rode kerk.
Op het infopaneel staat dat de kerk van plusminus 1100 is en dat alleen de achtermuur nog origineel is. En die is van tufsteen en is dus grijs. Rode dakpannen waren er toen ook nog niet en dus was het geen roodkleurige kerk.
Op het informatiepaneel staat dat de kerk in de elfde eeuw gebouwd is op de hoogte van een zanduitloper. En dat kun je ook zien. Het land er omheen ligt veel lager. Als het woord rada vroeger het woord is geweest voor- er boven uit stekend-, dan is het hier van toepassing en ook een logische verklaring.
Dus Radatzercka- er boven uit stekende kerk.
Reaklif
Het Reaklif in Gaasterland wordt in het Nederlands vertaald als het Rode Klif en is een zandheuvel uit de vorige ijstijd.
De bestaande verklaringen zijn niet echt logisch en gaan allemaal terug op het rood als kleur.
1. genoemd naar een vurige put van god Stavo
2. rood = de kleur van het leem
3. rood van verbranding( vulkanische uitbarsting)
4. rood vanwege brandbaar gas uit zoutputten
5. roodec-lif = rode lucht ( van ondergaande zon)
Stel dat het woord ra of rea: - er boven uit stekend- betekend heeft, dan krijgt deze heuvel een veel simpeler verklaring.
Dus: Reaklif = er boven uit stekende klif ( hoogte).
Kerkrade
en al die andere namen met rade in Limburg.
Er liggen nogal wat plaatsen in Limburg met op het eind, het woord rade, raai,rode. rooi of raath. En in Drenthe ligt Roden. De verklaarders gaan er steeds van uit dat zo'n plaats gekomen is op een plaats waar bos is gerooid. Om dat woord rooi of raai. Wie echter op de kaarten kijkt en tegenwoordig op Google Earth komt tot een andere conclusie. Die plaatsen met rade of rode liggen altijd op het hoge land en nooit aan de beken of rivieren. Precies op het hoogste deel tussen de beken heten de plaatsen dus rade of rode. Daar zullen vast bomen gerooid zijn, maar ook dichtebij de beek zijn de bomen gerooid. Als je stelt dat het woord rade of rode - er boven uit stekend- betekend heeft, wordt het logisch.
Kerkrade is dus het bovenste deel van het heuvelig land van de kerk. Wijnandtsrade is het bovenste op de heuvel gelegen land van Wijnandt, enz.
En Roden in Drenthe ligt ook hoog op een zandplaat, een eind weg van het Peizerdiep.
Dan eerst naar de verklaring van woorden.
Raaien - raaigrassen.
Het woord raaigras is oud. De Engelsen hebben hetzelfde als wij.
Wat betekent dat woord raai nu en wat is een raai?
Gras bestaat uit twee delen: grassen en raaien. Grassen zijn de onderblijvende bladeren en de raai is de er boven uit stekende bloeistengel. Stel dat het woord rade of raai vroeger het woord was voor - er boven uit stekend- , dan heeft de raai zijn naam daaraan te danken.
De ra ( van de mast)
Het woordenboek zegt van ra: het dwarshout aan de mast.
De ra van de mast wordt dan ook logisch te verklaren: het er boven uit stekende getimmerte aan de mast van het schip.
Roomburg
Roomburg is een interressant woord, dat weer veel verklaart. Het was een buitenplaats buiten Leiden en was ooit kasteel geweest. Kasteel Roomburg.
Herre Halbertsma schrijft in zijn boek Frieslands Oudheid dat Roomburg ooit geschreven werd als Rodanburg, maar dat het langzaam versleten is tot Roomburg. Dat was plusminus het jaar 1100, dat het beschreven werd en toen waren er nog geen rode bakstenen en dakpannen. Dus geen roodkleurige burg maar een burg of woning gebouwd op een er boven uit stekende hoogte.
Raamsdonk
Een donk is een zandkop en wat is dan dat raams?
Nederlandse Plaatsnamen weet het niet zeker en geeft drie mogelijkheden:
1. persoonsnaam Hramn - betekent raaf
2. persoonsnaam Ram - betekent ram
3. rams = daslook.
Fantasie dus.
Raamsdonk komt van Ramesdunc, staat er. Stel dat Ramesdunc, net zo als Roomburg van Rodanburg komt, van Radesdunc komt. Dan wordt de naam wel logisch. Het was een rade donk, een er boven uit stekende zandkop.
Raamberg
Het raam van Raamberg krijgt van Nederlandse Plaatsnamen weer een andere verklaring dan het raam van Raamsdonk. Het raam van Raamberg wordt verklaard als rand, grens. Als dit woord raam van Raamberg nu ook weer van rade afkomstig is, wordt het weer logisch - Raamberg - Radeberg- er boven uit stekende berg.
Room
In een oud boek over zuivelbereiding vond ik het woord rahm. Het was Duits voor room. Er stond dat melk die blijft staan zich opdeelt in untermilch und rahm. Ondermelk en room dus. Melk deelt zich dus in untermilch en bovenmelk oftewel rahm oftewel rademilch. Het woord room is dus een samentrekking van rode of rade en melk. Dat heeft niets met de kleur te maken maar is de er boven uit stekende of boven op drijvende melk.
Ram
Van de drie mogelijke betekenissen van het woord raam in Raamsdonk in Nederlandse Plaatsnamen vindt je als tweede de mogelijkheid van een persoonsnaam Ram, welke naar een ram (= dier) genoemd zou zijn. Dat is wel veel fantasie. Veel logischer is dat het juist andersom is. De ram, als mannelijk schaap, heeft mogelijk zijn naam gekregen van het gegeven dat hij meestal boven de kudde vrouwelijke dieren uit stak. Het rade dier ( versleten tot rame dier) is het mannetje. Dus het erboven uit stekende dier is het mannetje.
Het Raas
Eén van de vroegere eilanden die voor de stad Kampen ontstonden, werd Het Raas genoemd. Mensen die de namen van die eilanden wilden verklaren wisten niets beters te bedenken dan dat het water van de IJssel hier met grote snelheid langs geraasd was. Dat is wel heel simpel.
Er is een logischer verklaring te vinden. Stel dat het woord ra vroeger het woord was voor - er boven uit stekend-. Het eerste deel van Het Raas is dan verklaard, want het eiland kwam na verloop van tijd boven het water uit steken.
Dan die s van Raas. Een paar andere eilandjes ernaast heetten respectievelijk Hoge Esch en Lage Esch. Verklaarders denken hierdoor dat er eventueel akkerbouw op de eilandjes is geweest. Dit vanwege het woord Esch. Maar heeft dat Esch niet een veel logischer betekenis, nl: het eilandje heeft de vorm van een S. Een S-vormig eiland. Dat kun je op de eerste kaarten heel duidelijk zien. Het eilandje is ontstaan in de vorm van een S en de eerste mensen die er kwamen, noemden dat de Esch. S-vormig eiland. Een generatie later wist men misschien niet eens meer waarom het zo genoemd was.
Als er dan een eindje verder weer zo'n S-vormig eilandje ontstaan is, zou dat best ook een Esch genoemd kunnen zijn en ter onderscheiding met de andere, werd dat Het Ra-esch = Het Raas, met de betekenis het er boven uit stekende S-vormig eiland.
Afsluiting
Er zijn in Nederland en ook bv Duitsland en Engeland nog veel meer plaatsen en ook woorden met daarin het woord rade of ra, rather, raat, root of rea. Radewijk, Rademarkt, Reahel, Rhaan. Het kan allemaal nog verder uitgezocht worden. Jammer dat de Fryske Akademy daar niets in ziet.
Kennis geeft inzicht en inzicht geeft kennis.
Samenvatting
Raerd - komt van Rawerd- betekent: er boven uit stekende wierde
Readtsjerk - Roodkerk - Radatzercka: er boven uit stekende kerk ( zandrug)
Reaklif- Rode Klif - Rawier: er boven uit stekende klif
Kerkrade en al die Limburgse namen met rade, rode, rooi, raai en dergelijke - het rade was de er boven uit stekende bovenkant van een heuvel
Roden - Rothen - op het hogere, er boven uit stekende zandplateau van Drenthe
Raaien - de er boven uit stekende bloeistengels van de grassen
Ra - het er boven uit stekende getimmerte aan de mast
Roomburg - kasteel Rodanburg - woning gelegen op hogere zandkop
Raamsdonk - Ramesdunc - Radesdunc - er boven uit stekende zandkop
Raamberg - opten Raemberch - Radeberg - er boven uit stekende berg
Room - rode melk= bovenmelk - de boven op zittende melk
Ram - het rame - rade - er boven uit stekende dier is het mannelijke
Het Raas - Het Ra-es - het er boven uit stekende S-vormige eiland
Rather good - er boven uit stekende goed.
Titus de Wolff
Wetenschappelijke reacties welkom
Reactie van alexd333 op 04 Mei 2010, 13:02
Reactie van Pharma226 op 09 Maart 2010, 10:36
Hello! eafbfab interesting eafbfab site!
Very nice site!